Traăm Năm Trong Cõi Người Ta

(kftvietnam.com) - Người việt nam hầu như người nào cũng biết, cũng nằm trong (ít duy nhất là dăm cha câu) trong Truyện Kiều - tác phẩm nổi tiếng của Đại thi hào Nguyễn Du. Đến hiện nay đã có hơn 2 ngàn thư mục nghiên cứu về tác phẩm bất hủ này. Nhưng chắc chắn rằng sẽ còn các công trình liên tiếp tìm hiểu, đào sâu gần như khía cạnh về giá trị trường tồn của nó. “Hiểu thế nào cho đúng?” luôn là thắc mắc đặt ra trong quá trình mày mò Nguyễn Du với Truyện Kiều. Trong bài bác này, tôi xin góp vui vài câu chuyện liên quan.

Bạn đang xem: Traăm năm trong cõi người ta

Bản dịch giờ đồng hồ Nga cống phẩm 'Truyện Kiều' sắp trình làng bạn đọc

Tác phẩm “Truyện Kiều" được in ấn nguyên phiên bản tiếng nước ta và bản dịch thơ bằng tiếng Nga sẽ chính thức giới thiệu bạn đọc vào ngày 6/11 trên Hà Nội. Đây là vận động thiết thực nhằm nhắm tới kỉ niệm 250 năm sinh Đại thi hào Nguyễn Du (1766-2016).
Năm 2015, Viện Hàn lâm kỹ thuật Xã hội nước ta và ubnd tỉnh thành phố hà tĩnh đã phối hợp tổ chức Lễ reviews tác phẩm Truyện Kiều, bản dịch giờ đồng hồ Nga, do NXB kỹ thuật Xã hội ấn hành. Truyện Kiều, một kiệt tác của Nguyễn Du đã làm được dịch ra gần đôi mươi ngữ trên nhân loại và đây là phiên bản dịch giờ đồng hồ Nga thứ nhất được lưu giữ hành.
Nhân sự kiện trên, giới dịch thuật và các nhà ngôn từ đã có bàn cãi về vấn đề chuyển dịch tác phẩm thơ “có một không hai” của văn học việt nam này thanh lịch tiếng quốc tế thế làm sao cho chuẩn xác. Đó là một trong những vấn đề gọi hiểu ngôn từ.
Đọc văn xuôi đang khó, gọi thơ càng cạnh tranh hơn. Dịch là thay đổi nội dung ngữ nghĩa từ ngôn ngữ này sang ngôn từ kia. Đó là chuyện bình thường nhất là trong thời đại hội nhập và hòa nhập hiện tại nay. Nhưng mà dịch làm sao cho chính xác, độc nhất vô nhị là dịch văn phiên bản nghệ thuật thì người nào cũng biết là hết sức khó. Trong vô số trường hợp, phiên bản dịch lại biến chuyển một “tác phẩm” trọn vẹn khác. Thiệt đúng với cùng 1 ngạn ngữ quen thuộc của bạn Pháp: Traduire c’ est trahir (Dịch là phản). Dịch Truyện Kiều là 1 trong những ví dụ nhộn nhịp nhất. Vị tác phẩm này của Nguyễn Du viết bằng thơ lục bát (một thể thơ truyền thống của Việt Nam). Ngữ pháp thơ luôn luôn khó thay bắt. Rộng nữa, Truyện Kiều lại ẩn chứa trong nó một “rừng” điển cố. Bao học giả Hán học tập từ cổ chí kim cũng còn nhầm lẫn, huống hồ người đọc bình thường.
Một số bản dịch "Truyện Kiều" ra giờ nước ngoài. Ảnh có tính chất minh họa
Và cũng nhân chuyện này, tôi nhớ lại bài bác viết Ngữ pháp Truyện Kiều của Hoàng Tuệ (in trong tập Cuộc sống làm việc trong ngôn ngữ, NXB thành công Mới, 1984). Trong vô số nhiều nội dung được đề cập (về những câu thơ trong Kiều dịch chưa chuẩn hoặc dịch không đúng), Hoàng Tuệ có nói đến việc hiểu cùng dịch không nên ngay câu thơ trước tiên của Truyện Kiều: Trăm năm vào cõi bạn ta.
Câu này đã có được Nguyễn Văn Vĩnh dịch sang trọng tiếng Pháp là “Cent années, dans cette limite de la vie humaire…”. Nếu lấy dịch ngược quay trở về tiếng Việt có nghĩa là “Một trăm năm, trong loại thời hạn của đời người”. Trong một phiên bản Kiều khác sang giờ Pháp, Trương Văn Chình và Nguyễn Hiến Lê cũng dịch tương tự như như vậy. Cách hiểu này dựa trên một điển gắng Hán văn “văn sinh bách tuế vi kì”, được giảng nghĩa là “Trăm (100) năm, là số lượng giới hạn tối đa của đời mộtcon người”.
Người Việt tự xưa tới nay vẫn ý niệm như thế, mang lại “khung” thời gian sống của mỗi người có ngưỡng là 100 năm (Dĩ nhiên, thực tế số fan thọ đến hơn cả đó (hoặc bên trên mức đó) khôn xiết ít. Theo Đỗ đậy thì thọ mang lại bảy mươi đã thuộc các loại “cổ lai hi” rồi). Cho nên, ta thường nghe nói: Chúc thay sống thọ trăm tuổi; mong mỏi cho hai bác bỏ bách niên giai lão; Nghe tin thay nhà “hai năm mươi” (tạ thế) shop chúng tôi có lời phân tách buồn; Lẳng lặng mà lại nghe nó chúc nhau/ Chúc nhau trăm tuổi tệ bạc đầu râu (Trần Tế Xương), v.v...
Ở đây, vào câu thơ này, ta cần hiểu Nguyễn Du dùng “trăm năm” theo phong cách nói dân gian, theo lối hoán dụ. “Trăm”, “nghìn”, tuyệt “vạn” (ví dụ, vào các kết cấu như “Trăm dâu đổ đầu tằm”, “Trăm kẻ bán, vạn bạn mua”, “Trăm năm bia đá thì mòn/ nghìn năm bia miệng hãy còn trơ trơ”,…) chỉ là cách nói bỏng chừng, mang tính chất ước lệ. Nó trọn vẹn không đồng bộ với số đếm 100 (một trăm), 1.000 (một nghìn) xuất xắc 10.000 (một vạn). “Trăm năm”, nghĩa khái quát, được dùng để làm chỉ rất nhiều năm, khó đo đếm thiết yếu xác. Theo Hoàng Tuệ thì “trăm năm hàm nghĩa một thời hạn dài rất nhiều và hoàn toàn có thể hiểu là “từ xưa cho tới nay”.

Còn từ “cõi”, có một nghĩa được dùng để làm chỉ “khoảng to lớn thuộc phạm vi mãi mãi của vật gì đó”. “Cõi người ta” như vậy sẽ được hiểu là “cõi nhân gian” nói thông thường của con người (chỉ ko gian), chứ chưa phải là “cõi đời” (chỉ thời gian, được giới hạn là trăm tuổi).

Xem thêm: Micro Karaoke Bluetooth Dien May Xanh, Micro Karaoke Kèm Loa Bluetooth Điện Máy Xanh

Điều kinh ngạc thú vị là, sau thời điểm so sánh hàng loạt các bản dịch Truyện Kiều sang tiếng Pháp, bạn dịch đạt nhất, bội nghịch ánh trung thành nhất dụng ý diễn tả của Nguyễn Du chưa hẳn là các nhà dịch thuật nước ta mà lại là 1 trong những dịch giả fan Pháp, tên là Abel des Michels. Ông đang dịch câu thơ “Trăm năm vào cõi tín đồ ta” lịch sự tiếng Pháp là “De tout temps, parmi les hommes”. Dịch ngược quay trở về là “Xưa nay giữa cõi người”. Ông đã bỏ chữ “trăm năm” nhằm thay bởi “xưa nay”. Bí quyết hiểu này (theo những nhà ngôn ngữ và dịch thuật) về cơ phiên bản là hoàn toàn phản ánh đúng ý diễn tả của Nguyễn Du trong Truyện Kiều.
Đây là nhị câu trong đoạn đối đáp thân Thúy Kiều và Kim Trọng vào trong 1 đêm chị em Kiều trung khu sự cùng người yêu trong vườn Thúy: Trong khi lẹo cánh tức tốc cành/ mà lại lòng rẻ rúng đã chiếm lĩnh một bên. Trong hai câu thơ trên, gồm thành ngữ “chắp cánh tức tốc cành” được dùng theo một tích cổ đó.
Chắp cánh ngay tức khắc cành, phát âm rộng ra là “chim lẹo cánh cùng bay, cây kết tức tốc cành thuộc sống”. Về từ lẹo cánh, theo sách Nhĩ Nhã thì sống phía Bắc trung quốc xưa bao gồm loài chim kiêm kiêm (giống như chim le le), lông color xanh. Loài chim này chỉ tất cả một mắt. Mong mỏi bay thì hai nhỏ trống mái cần cùng lẹo cánh cùng với nhau mới bay được.

Còn về từ lập tức cành thì sự tích li kì hơn. Đó là câu chuyện của chị em Tức Thị, có ông xã là Hàn Phùng, tín đồ nước Tống (thời Chiến Quốc, 479-229 TCN). Do ham mê sắc đẹp của Tức Thị, phải vua Tống (tên là Yển) quyết tâm chỉ chiếm đoạt nàng. Vua sai người bắt cô gái Tức về cung, lại lấy lời ngon ngọt dụ dỗ. Cơ mà uy quyền của vua cũng không qua đời phục được nàng. Tức Thị lên lầu gieo mình xuống khu đất chết. Trong bạn nàng, có một bức thư tuyệt mệnh, với ước muốn khi bị tiêu diệt được chôn chung với ông xã mình. Vua Tống tức giận, sai bạn chôn nhì mộ cách xa nhau. Chỉ sau một tuần, bỗng nhiên từ nhì ngôi chiêu tập mọc lên nhị cây văn tử. Cành cây của hai cây nọ lớn, dài khôn xiết nhanh, trườn lan tới cùng quấn quýt với nhau ko rời. Dân gian điện thoại tư vấn đó là cây tương bốn tình nghĩa.
Như vậy, thành ngữ chắp cánh ngay thức thì cành có ngụ ý nói về sự thủy chung, lắp bó của bà xã chồng, dù chết cũng không rời vứt nhau.
Đọc Truyện Kiều, hẳn mọi fan còn ghi nhớ một nhân đồ gia dụng gây tuyệt hảo với người đọc các về mẫu thiết kế và tính cách. Nhân trang bị “đội trời đấm đá đất ngơi nghỉ đời” này đó là Từ Hải. Ông đã làm được Nguyễn Du biểu hiện rất “hùng tráng”: Râu hùm, hàm én, mi ngài/ Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao/ Đường mặt đường một đấng anh hào/ Côn quyền hơn sức lược thao bao gồm tài.
Sau Kiều mắc lừa hồ Tôn Hiến, xui trường đoản cú Hải quy thuận triều đình... Tự Hải đang “bất ý chẳng ngờ”, và “hùm thiêng khi sẽ sa cơ cũng hèn”, ông đã bị tên đạn bắn chết. Nhưng chết rồi nhưng mà thân xác Từ không chịu vấp ngã xuống, vẫn “Nhơn nhơn còn đứng chôn chân giữa vòng”, “Ai lay chẳng chuyển, ai rung chẳng dời”.
Khí phách của từ bỏ Hải thật xứng đáng khâm phục. Mẫu “chết đứng” - một cái chết bất khuất, hiên ngang của tự Hải - được fan đời sau vinh danh và đi vào kho báu thành ngữ giờ Việt. Qua năm tháng, nghĩa của thành ngữ này dùng để làm chỉ ai kia “bất ngờ chịu đựng một cú sốc, mang đến nỗi đờ người ra, đứng sững sờ, không hề biết phản bội ứng gì trước một tác động ảnh hưởng đột ngột”. Ví dụ: Cô ta thừa nhận tin sét đánh, há mồm đứng yên ổn “chết đứng như từ bỏ Hải”.
Để kết thúc, tôi xin dẫn lại câu nói của học mang Cao Xuân Hạo khi ông nói tới kinh nghiệm dịch thắng lợi văn học: “Dịch chính xác từng xuất phát điểm từ 1 rồi cùng lại theo kết cấu cú pháp sẽ có, sẽ là cách cực tốt để tiến tới dịch sai trả toàn”.